Społeczne instytucje oszczędności i kredytu w Polsce do 1939 roku. Słownik historyczny - Janusz Ossowski

Obchodzona w zeszłym roku 1050. rocznica Chrztu Polski stanowi znakomity powód, by pokazać wpływ tego wydarzenia na naszą historię gospodarczą, zwłaszcza w odniesieniu do tworzonych i rozwijających się urządzeń ekonomii społecznej, którymi w istocie były zarówno wczesne formy organizacji pomocy „finansowej” dla najuboższych, jak i wyrastające z nich XIX- i XX-wieczne komunalne i spółdzielcze instytucje oszczędności i kredytu: komunalne kasy oszczędności, banki ludowe lub kasy Stefczyka. Warto przypomnieć zatem, że poza tą wielką rocznicą przypadają jubileusze ważne również dla społecznych instytucji finansowych. Upływa 440 lat od założenia przez ks. Białobrzeskiego Fundacji Taniego Kredytu w Ostrołęce oraz 438 lat od powstania zorganizowanego przez ks. Skargę Banku Pobożnego w Wilnie; mija ponad 300 lat od założonego przez ks. Jordana Banku Pobożnego czyli Zakładki na sprzężaj w Pabianicach (uważanej przez niektórych za pierwszą polską spółdzielnię); 250 lat od powstania tzw. Republiki Pawłowskiej założonej przez ks. Brzostowskiego; 201 lat od powstania sławnego Towarzystwa Hrubieszowskiego Rolniczego – założonego przez ks. Staszica, powszechnie uważanego za ojca polskiej spółdzielczości; 190 lat od założenia Kasy Oszczędności Miasta Poznania i 173 lata od rozpoczęcia działalności przez Galicyjską Kasę Oszczędności we Lwowie oraz Kasę Oszczędności w Krakowie; mija 167 lat od powstania pierwszej polskiej spółdzielni kredytowej założonej przez Mieczysława Łyskowskiego w Śremie oraz 151 lat od zorganizowania przez ks. Szamarzewskiego Kasy Oszczędności i Pożyczek Towarzystwa Rzemieślniczego w Środzie. W tym roku obchodzona jest także 127. już rocznica powstania pierwszej wiejskiej kasy spółdzielczej założonej w Czernichowie koło Krakowa przez dr Franciszka Stefczyka oraz jubileusz 25-lecia odrodzonych w III RP spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych.

Poza hasłami poświęconymi wczesnym formom organizacji pomocy i samopomocy finansowej oraz zakładom funkcjonującym w I Rzeczypospolitej, Czytelnik znajdzie w tym opracowaniu informacje (nazwa, miejscowość, nierzadko dane finansowe) o kilku tysiącach rodzimych społecznych instytucjach finansowych związanych z organizacją krótko- i długoterminowego kredytu na ziemiach polskich znajdujących się pod zaborami, jak i w granicach II Rzeczypospolitej. Znajdzie także nazwiska kilku tysięcy działaczy oraz podstawowe informacje biograficzne o ponad czterystu z nich.

Janusz Ossowski (1957) – prezes Fundacji Edukacji Spółdzielczej, dyrektor Spółdzielczego Instytutu Naukowego w Sopocie, wydawcy m.in. kwartalników „Pieniądze i Więź”, „Prawo i Więź” oraz „Rocznika Orzecznictwa i Piśmiennictwa z zakresu Prawa Spółdzielczego”; po 1989 r. współorganizator systemu spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych w Polsce, b. dyrektor Szkoły Bankowej w Sopocie oraz prorektor Wyższej Szkoły Finansów i Administracji w Gdańsku. Autor i redaktor publikacji dotyczących historii i zasad działania instytucji spółdzielczych.